GESCHIEDENIS
ORTELIUS

°1908
°°2021 - renovatie door Atelier De Nijs

1898

scheepswerf A. de Goede, Zwartsluis, Nederland

Gebouwd in de 19de eeuw als vrachtschip zonder motor in Nederland

1948

Geschonken aan 't Stad door de burgemeerster

Het voormalige vrachtschip werd in 1948 samen met de tjalk de Gerlache aangekocht door Lode Craeybeckx, de burgemeester van Antwerpen. De Ortelius werd genoemd naar de Antwerpse cartograaf Abraham Ortelius. De Gerlache was genoemd naar Adrien de Gerlache, die van 1897 tot 1899 een Belgische Zuidpoolexpeditie leidde. Craeybeckx maakte op 1 september 1948 de eigendom van de tjalken, samen met het houten jacht de Herwig, over aan de stad Antwerpen. De tjalken waren bedoeld om de Antwerpse schooljeugd aan te zetten tot de watersport. De Ortelius voer als schooltjalk voor de initiatie van de leerlingen van het vrije onderwijs (het katholieke net). De Gerlache voer voor het staatsonderwijs (het huidige gemeenschapsonderwijs). De Ortelius stond onder leiding van Jef Geens, terwijl J. Van den Broeck de lakens uitdeelde op Gerlache. Beide heren zetelden in een Adviserende Commissie voor Watersport van de Stad Antwerpen, waarvan onder meer ook de ingenieur-architect Hugo Van Kuyck deel uitmaakte. 

1949

ombouw van vracht naar gasten

De twee vrachtschepen werden na de schenking door burgemeester Craeybeckx omgebouwd om als schooltjalk gebruikt te worden. De kosten werden gedekt door Antwerpse firma’s en het Antwerpse mecenaat. De binneninrichting werd gedaan door de firma Guthrie-Murdoch. Er was aan boord slaapplaats voor 24 man plus een schipper met knecht. Er werden sanitaire ruimtes en kookgelegenheid voorzien. De diensten van de havenwerktuigen werkten de schepen verder af. De dekhutten werden herbouwd en betimmerd. Er werd een kluiverboom aangebracht. Uit een eik, gekozen in het Nachtegaalpark, werden vier nieuwe zwaarden vervaardigd. In elk schip werd een nieuwe motor van 44 pk van Paxman-Ricardo ingebouwd.

1955

Ander tuigage

Aanvankelijk voerden de Ortelius en de Gerlache een kottertuig, met gaffelgrootzeil, fok en kluiver. Het enorme grootzeil bleek evenwel moeilijk te hanteren en gevaarlijk voor de jonge opvarenden. Daarom werd er snel (in ieder geval vóór 1955) voor gekozen om de giek in te korten en vlak voor het stuurhuis een bezaanmast toe te voegen.

1948 - 1990

bemanning

De schepen werden bemand met een schipper en een knecht, die beiden stadsbediende waren. Daarnaast waren er aanvankelijk zes bemanningsleden aan boord die achttien jongeren begeleidden. Ieder bemanningslid moest telkens drie jongeren manoeuvres aanleren. Vanaf de lente tot de herfst werden weekendtrips ondernomen, terwijl in de paas- en zomervakantie ook vierdaagse reizen werden georganiseerd. Op woensdagen en donderdagen werden de twee schepen gebruikt voor havenrondvaarten voor de leerlingen van de Antwerpse scholen.

1973

verdere verbouwing opbouw

De beide schepen werden in een latere fase nog verder verbouwd. Zo werd de stuurstand op het achterdek gewijzigd en werden de Paxman-Ricardo-motoren op beide schepen vervangen door de huidige Scania Vabis.

1990

moeilijk vaarwater

Aan het begin van de jaren 1990 komen de twee schepen in moeilijk vaarwater. Vanwege besparingen werd het project van de schooltjalken toen stopgezet. In 1993 werd het project evenwel terug opgestart door de vzw Antwerpse Haven- en Vaarinitiatie.

2005

Uit de vaart

In 2005 ging die vzw in vereffening, waarna het beheer in 2006 overging op de vzw Trotter. Ondertussen waren beide schepen afgekeurd vanwege het gebruik van beton als ballast en omdat de plaatdikte op enkele plaatsen te dun was geworden. De schepen werden uit de vaart genomen.

2008

Gerlache is gered, Wat met de Ortelius?

In april 2008 werd de Gerlache na een restauratie te water gelaten. De Ortelius wacht nog op een restauratie om terug in de vaart te komen.

2013

Verhuis Ortelius

De Ortelius wordt verhuisd naar de droogdoksite van Antwerpen en afwachting van een restauratie.

2014

Beschermd erfgoed

Dankzij het unieke karakter en de herbestemming die het in 1948 kreeg, wordt het schip beschermd als varend erfgoed.

2018

Ortelius te koop 

Na jarenlange onzekerheid over de toekomst van de schooltjalk 'Ortelius' heeft het schepencollege van Antwerpen een duidelijke beslissing genomen over de toekomst van het schip. 'De Gerlache' zal opnieuw actief ingezet worden bij nautische evenementen en kleine havenrondvaarten en de 'Ortelius' wordt, omwille van de slechte staat, van de hand gedaan.

2019

te koop 

Een uniek stukje Antwerpse geschiedenis staat te koop. Het gaat deze keer niet om een vastgoedproject, maar om een tjalk, ofwel een historisch zeilend vrachtschip. De ‘Ortelius’ is vernoemd naar Antwerps cartograaf Abraham Ortelius. AG VESPA verkoopt het schip via biedingen onder gesloten omslag.
Het verhaal van de 5 meter brede en 22 meter lange tjalk begint in 1898. In tegenstelling tot wat de naam van het schip doet vermoeden, werd de ‘Ortelius’ initieel gebruikt als vrachtschip. Pas zo’n halve eeuw later, in 1945, werd het samen met de tjalk ‘De Gerlache’ aangekocht door toenmalig Antwerps burgemeester, Lode Craeybeckx en geschonken aan de stad. Daarna kreeg het schip een herbestemming en werd het omgedoopt tot schooltjalk. Dankzij dit unieke karakter en de herbestemming die het kreeg, werd het schip beschermd als varend erfgoed.
De ‘Ortelius’ moest schoolgaande jeugd warm maken voor de watersport en voer korte rondvaarten op de Schelde alsook langere uitstappen naar Nederland. Passagiers konden dan aan boord van de tjalk blijven overnachten.
De ‘Ortelius’ werd in 2005 uit de vaart genomen en heeft momenteel zijn thuishaven op de Droogdokkensite.

In het najaar van 2018 nam het stadsbestuur een beslissing over de toekomst van de ‘Ortelius’ en ‘De Gerlache’. De ‘Ortelius’ wordt van de hand gedaan en ‘De Gerlache’ zal opnieuw actief ingezet worden bij nautische evenementen en kleine havenrondvaarten. Voor ‘De Gerlache’ - in beheer van het MAS – wordt momenteel een beheersprogramma uitgewerkt samen met Onroerend erfgoed om het schip opnieuw varend te maken.
De ‘Ortelius’ wacht op een nieuwe eigenaar om het schip in glorie te herstellen. “We zijn op zoek naar een nieuw leven voor een stukje Antwerpse geschiedenis”, stelt schepen Fons Duchateau, “Met de net iets oudere tjalk ‘De Gerlache’ hebben we als stad een soortgelijk schip in eigendom van de stad. Dat schip wordt beheerd door het MAS. Het is een beleidskeuze om geen ‘duplicaten’ in onze portefeuille te houden. We hopen natuurlijk dat de ‘Ortelius’ na renovatie nog steeds een stukje varend erfgoed kan blijven.”
Geïnteresseerde kandidaat-kopers kunnen onder gesloten omslag een bod uitbrengen, mits ook een duidelijk projectvoorstel wordt ingeleverd. De biedingen sluiten af op vrijdag 26 april 2019 om 14 uur.

#orteliusmoetvaren
#orteliusmoetvaren

2020

5 februari 2020: Historische schooltjalk ‘Ortelius’ raakt niet verkocht, bieden nu vanaf 1€

AG VESPA, het gemeentebedrijf voor vastgoed en stadsprojecten Antwerpen probeert sinds een jaar een uniek stukje Antwerpse geschiedenis te verkopen. Een tjalk met een rijke historiek. Met zijn 5 meter breedte en 22 meter lengte is de ‘Ortelius’ vernoemd naar Antwerps cartograaf Abraham Ortelius. AG VESPA verkoopt het schip via biedingen onder gesloten omslag. De eerste startprijs in februari 2019 was vastgelegd op 15000,00 Euro, helaas kwam er geen bod op het schip tot nu.

2020

1 euro

Aanvankelijk bedroeg het minimumbod 15.000 euro. Maar dat bleek teveel voor de kosten die aan het schip zijn verbonden. Daarom verlaagde het schepencollege de minimale biedingsprijs tot een symbolische euro. Aan de verkoop waren wel voorwaarden verbonden, zoals een duidelijke visie op de restauratie en toekomstig gebruik.
Het college besloot om de Ortelius te verkopen aan Pieter Ghysels, zaakvoerder van het zeilreisbureau Atlasail. ‘Met zijn bedrijf heeft deze zeeman de nodige ervaring met klassieke zeilschepen en zeilreizen’, zegt Fons Duchateau (N-VA), voorzitter van AG Vespa. ‘We zijn opgetogen over het feit dat een ervaren bedrijf dit varend erfgoed niet alleen in onze haven herstelt, maar ook voor een ruim publiek toegankelijk gaat maken.’

Restauratie
De tjalk ligt momenteel op de Droogdokkensite in Antwerpen. Hij zal over land naar een werf in Doel vervoerd worden voor de renovatie. Het doel is om het schip in twee jaar op te knappen. ‘We hopen het zeilschip zo snel mogelijk te water te laten en in te zetten voor boottochten, opleidingen, teambuildings, schoolreizen, deelnames aan maritieme festivals, enzovoort’, zegt Ghysels. ‘In 2022 mag Antwerpen voor de zevende keer de mooiste en grootste zeilschepen ter wereld verwelkomen met de internationale Tall Ships Races. Als alles goed gaat, zijn we ook van de partij.’
De tjalk wordt opgenomen in de vzw de Maakschappij in Doel. Zo wordt het schip toegankelijk voor iedereen die mee zijn schouders onder de restauratie wil zetten. ‘Het restauratieproject is een uiterst geschikt platform voor het aanleren van ambachten als hout- en staalbewerking, motormechanica, elektriciteit en zelfs loodgieterij’, zegt Ghysels.

Historisch
Het verhaal van de 5 meter brede en 22 meter lange tjalk begint in 1898. Het schip is vernoemd naar Antwerps cartograaf Abraham Ortelius en werd aanvankelijk als vrachtschip gebruikt. In 1945 werd het samen met de tjalk 'De Gerlache' aangekocht door toenmalig Antwerps burgemeester Lode Craeybeckx en geschonken aan de stad. Daarna kreeg het schip een herbestemming en werd het omgedoopt tot schooltjalk. De 'Ortelius' en 'De Gerlache' moesten schoolgaande jeugd warm maken voor de watersport. Ze deden korte rondvaarten op de Schelde en ook langere uitstappen naar Nederland. De schoolkinderen konden dan aan boord blijven overnachten.

2021

verhuis naar Doel

20 november 2021 verhuist de Ortelius van de Antwerpse Droogdokkensite naar Doel. Samen met de vervoersfirma Aertssen en hijsfiram Mamoet tot een goed einde en dat helemaal gratis. Om te passen door de liefkenshoektunnel moest het later toegevoegde dakop het achterdek er af. Zo had de hele lading 5cm om door de tunnel te passen. 

2024

crowdfunding

Om de volgende fase te financieren start vzw De Maakschappij binnenkort een eerste crowdfundingcampagne. Om die campagne op te starten werd vandaag - letterlijk - schoon schip gemaakt en werd de romp van het schip door vrijwilligers in een nieuwe jasje gestoken. Daarmee is gelijk duidelijk waarom de Ortelius – verdiend - beschermd erfgoed is.

Adres
VZW De Maakschappij
BE 0764.793.827
Pastorijstraat 11x
9130 Doel 


Contact
Email: info@atelierdenijs.be
Telefoon +32 (0) 495 54 67 62 

Feedback

Stuur ons uw ideeën, bugrapporten, suggesties! Alle feedback wordt op prijs gesteld.

How to build a site - Click for more